Phân bón là gì?
Phân bón là những chất được đưa vào đất để tăng độ phì nhiêu của đất, là thức ăn cho cây trồng, chúng chứa một hoặc nhiều chất dinh dưỡng cần thiết để cây phát triển, tốt tươi, cho năng suất cao.
Vì sao phải bón phân cho cây trồng?
Điều này đã được cổ nhân đúc kết từ lâu qua các câu tục ngữ như “Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân”, “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống”, “Ruộng không phân làm bần nhà nông”… Thực tế đã chứng minh điều đó, vì nói chung trong đất thường thiếu những chất dinh dưỡng cho cây. Qua mỗi vụ trồng, chất dinh dưỡng càng cạn kiệt, cần bổ sung. Bón phân chính là để năng suất cao và ổn định. Ví dụ: đất bạc màu Hà Bắc, nếu không bón phân năng suất lúa CR203 chỉ đạt khoảng 1-1,2 tấn/ha, nhưng nếu bón phân cân đối, đầy đủ, năng suất có thể đạt trên 4 tấn/ha là chuyện bình thường. Trên đất phù sa sông Hồng, nếu không bón phân năng suất ngô TSB-49 chỉ đạt 1,2-1,5 tấn/ha là cùng, nhưng bón đủ, bón đúng các loại phân hữu cơ và loại phân khoáng, năng suất có thể đạt trên 3 tấn/ha.
Có những loại phân gì?
Có nhiều loại phân bón, nhưng có thể nói gọn lại, gồm 3 nhóm chính: Phân hóa học, phân hữu cơ và phân vi sinh. Phân hóa học còn gọi là phân khoáng hay phân vô cơ, do công nghiệp hóa chất và khai khoáng sản xuất ra. Phần lân ở dạng vô cơ trừ một số loại phân đạm (như phân ure, ure focmaldehit) ở dạng hữu cơ dễ phân giải, do công nghiệp sản xuất. Phân hữu cơ (gọi nôm na là phân nhà nông) là các chất hữu cơ nhà nông tự sản xuất (phân chuồng, phân bắc, phân rác, phân xanh…). Phân vi sinh; phân sinh hóa dựa trên hoạt động của vi sinh vật tạo ra chất dinh dưỡng cho cây và cũng do ngành công nghiệp vi sinh sản xuất ra.
Có gì khác nhau giữa phân hóa học và phân nhà nông.
Khác nhau ở chỗ, phân hóa học:
a- Không có chất hữu cơ, trừ phân ure và vi sinh vật.
b- Thành phần đơn giản có thể chứa một chất dinh dưỡng chính (như phân ure), hai chất dinh dưỡng (như phân DAP), hoặc vài ba chất (như phân NPK) hoặc thêm một vài vi lượng.
c- Chứa nhiều chất dinh dưỡng dễ tiêu hóa phân nhà nông. Ví dụ phân ure chứa 46% đạm trong khi đó phân chuồng tốt nhất chỉ chứa 3-4%.
d- Nông dân không có sẵn phải mua.
Tại sao nói biết sử dụng phân hóa học là thành tựu kỳ diệu của nông nghiệp thế kỷ 20?
Khi chưa biết sử dụng phân hóa học, chỉ có phần nhà nông, cây không đủ chất dinh dưỡng, năng suất không cao, dẫn đến người không đủ ăn, gia súc khổng nuôi được nhiều, từ đó phân ít, rác độn ít. Phân ít, năng suất thấp, năng suất thấp thì ít phân. Cái vòng luẩn quẩn chỉ bị phá vì khi biết sử dụng phân hóa học. Nói “phân hóa học đẻ ra phân chuồng” là như vậy. Vì thế:
- Các nước phát triển dùng nhiều phân hóa học.
- Các nước dùng nhiều phân hóa học năng suất cây trồng cao.
- Năng suất cây trồng cao tạo điều kiện ổn định cho mọi ngành đều phát triển.
Chính vì vậy người Nhật coi sử dụng phân hóa học là một trong 13 biện pháp làm cho nước Nhật cường thịnh. Các nước phát triển không nước nào không chú ý phát triển công nghiệp sản xuất phân hóa học.
Chỉ chú ý sử dụng phân nhà nông, nông nghiệp có phát triển không?
Dùng phân nhà nông là trả lại những gì cây đã lấy đi của đất, nhưng không bao giờ trả được đủ. Lượng mất mát ít nhất là một nửa. Dùng phân hóa học là bổ sung các chất dinh dưỡng mà đất không cung cấp đủ và cả phân không trả lại đủ cho đất. Nói chung, dù có trả lại đầy đủ lượng mất mát thì cũng vốn chỉ đạt năng suất thấp và trung bình. Muốn có năng suất cao cần bón phân hóa học.
Gân đây nói nhiều đến phân vi sinh và phân sinh hóa, đó là loại phân gì?
Các nhà khoa học không bao giờ tự thỏa mãn, muốn tìm các biện pháp mới. Đưa thêm các loại vi sinh vật có ích vào trong đất làm cho đất cung cấp tốt hơn chất dinh dưỡng cho cây, đó là mục tiêu của phân vi sinh. Ví dụ vi sinh vật cố định đạm nhầm làm đất thêm nhiều chất, vi sinh vật phân giải lân nhầm làm cho cây có thể sử dụng các dạng lân vốn có trong đất mà cây trồng không sử dụng được. Dùng một sổ hóa chất tác động vào các qui trình chuyển hóa vật chất trong cây làm cho cây trồng sử dụng có hiệu quả hơn các chất dinh dưỡng được cung cấp là những nhiệm vụ của phân sinh hóa. Danh từ phân sinh hóa nhiều khi còn dùng để chi một loại phân “vừa có phân hóa học vừa có phân vi sinh vừa có chất kích thích sinh trưỏng vừa có các chất hấp phụ” nhằm mục tiêu tạo ra một tác dụng tổng họp vừa cung cấp thêm vừa làm tăng hiệu quá phân hóa học.
Có thể dùng phân sinh hóa và phân vi sinh thay thế hoàn toàn phân hóa học được không?
Theo tài liệu của Tổ chức Lương nông Liên Hiệp Quốc (FAO), khi tiến hành các hiện pháp nông nghiệp không dùng hóa chất (thuốc trừ sâu và phân hóa học) năng suất ngũ cốc giảm 10-20%. Khoai tây và củ cải đường giảm 35%. Theo tài liệu công bố của Đức không dùng phân hóa học năng suất lúa mì giảm 20-30%, lúa mạch đen và đại mạch giảm 30%, khoai tây giảm 55%, theo tài liệu của các trường đại học Mỹ năng suất lúa mì gỉảm 40-44%, đậu tương 30-49%, hồng xơ giảm 13-33%. Có thể nói, với trình độ của công nghệ sinh học hiện nay, phân vi sinh và phân sinh hóa chỉ mới là hiện pháp hỗ trợ, chưa thay thế được phân hóa học.
